Türkiye, Akdeniz iklim kuşağında yer alması nedeniyle yaz aylarında yüksek sıcaklıklar, düşük nem oranı ve kuvvetli rüzgârın etkisiyle sık sık orman yangınlarıyla karşı karşıya kalıyor. Özellikle son yıllarda iklim krizinin etkisiyle bu yangınlar daha sık, daha büyük ve daha yıkıcı hale geldi. Orman yangınlarının önlenmesi ve etkilerinin azaltılması için bilimsel yöntemlere dayalı bir hazırlık süreci şart. Ancak, yangın öncesi, yangın anı ve yangın sonrası süreçlerde yapılan eksiklikler ve hatal
Yangın Öncesinde Alınması Gereken Önlemler
1. Ormanlarda Temizlik ve Bakım Çalışmaları
Yangınların yayılmasını hızlandıran en önemli etkenlerden biri, orman içi ve çevresinde biriken kuru otlar, çalılar ve dallardır. Bu nedenle orman işletmeleri, yangın sezonu başlamadan önce bu malzemeleri temizlemeli, “yangın şeritleri” oluşturarak alevlerin yayılma hızını azaltmalıdır.
2. Erken Uyarı ve Gözetleme Sistemleri
Yüksek riskli bölgelerde gözetleme kuleleri, kamera sistemleri ve insansız hava araçları ile 7/24 izleme yapılması, yangınları henüz küçük çapta iken tespit etmeyi sağlar. Erken müdahale, orman yangınlarında en kritik unsurdur.
3. Yerleşim Yerlerinde Güvenlik Çemberleri
Orman köyleri ve ormana yakın yerleşimlerde, evlerin etrafında yangına dayanıklı bitki türleri ekilmeli, kuru ot ve yanıcı atıklar temizlenmelidir. Ahşap çatılar yerine yangına dayanıklı malzemeler tercih edilmelidir.
4. Halkın Bilinçlendirilmesi
Yaz aylarında piknik ateşi, sigara izmariti, anız yakma gibi insan kaynaklı yangın sebeplerinin önlenmesi için köylerde, turistik alanlarda ve orman kenarlarında bilgilendirme çalışmaları yapılmalı, ağır para cezaları caydırıcı şekilde uygulanmalıdır.
5. Yangın Söndürme Filosu ve Ekipman Hazırlığı
Yangın sezonu başlamadan uçak, helikopter, arazöz ve ekipman bakımları tamamlanmalı; yeterli personel, gönüllü ekipler ve yerel müdahale timleri hazır bekletilmelidir.
Yangın Anında Yapılması Gerekenler
1. Erken ve Doğru Müdahale
Yangın yerinin doğru koordinatlarının hızla iletilmesi, hava ve kara araçlarının gecikmeden bölgeye yönlendirilmesi gerekir. İlk 30 dakika, yangının büyümesini engellemede hayati öneme sahiptir.
2. Ekipler Arası Koordinasyon
Orman Genel Müdürlüğü, itfaiye, belediyeler, jandarma ve AFAD arasında iletişim kesintisiz olmalı, tek bir kriz masası üzerinden yönetim sağlanmalıdır.
3. Yerleşim Alanlarının Tahliyesi
Yangın yerleşim yerlerine yaklaştığında öncelik can güvenliği olmalı, tahliyeler planlı ve panik yaratmadan yapılmalıdır.
Yangın Sonrasında Atılması Gereken Adımlar
1. Yangın Alanlarının Rehabilitasyonu
Yanmış alanların hemen ağaçlandırılması yerine öncelikle toprağın kendini toparlamasına izin verilmeli, doğal bitki örtüsünün geri gelmesi desteklenmelidir. Plansız ağaçlandırma, ekosistemi olumsuz etkileyebilir.
2. Kaçak Yapılaşmaya İzin Verilmemesi
Yanmış orman alanlarının imara açılması, “yangın çıkarma” riskini artırır. Anayasa gereği, orman alanları aynı amaçla kullanılmalı, imar yasakları tavizsiz uygulanmalıdır.
3. Yangın Sebeplerinin Araştırılması
Her yangının sebebi teknik olarak incelenmeli, ihmali veya kasıt unsuru olan kişiler hakkında adli işlem yapılmalıdır.
Yapılmaması Gereken Hatalar
- Yangın Sezonu Gelmeden Önlem Almamak: Ekipman bakımlarını, personel eğitimlerini yangın çıktıktan sonra yapmak, müdahaleyi geciktirir.
- İtfaiye ve Orman Ekipleri Arasında Koordinasyonsuzluk: Farklı kurumların bağımsız hareket etmesi, zaman kaybına yol açar.
- Yangın Alanlarını İmara Açmak: Toplumsal güveni zedeler, orman yangınlarının kasıtlı çıkarılmasına zemin hazırlar.
- Halkı Bilinçlendirmemek: Yangınların %90’ının insan kaynaklı olduğu gerçeği göz ardı edilir.
- Yetersiz Erken Uyarı Sistemleri: Yangını geç fark etmek, alevlerin kontrolsüz büyümesine neden olur.
Uzmanlardan Çağrı: Bilimsel ve Planlı Mücadele Şart
Orman mühendisleri ve çevre bilimciler, yangınlarla mücadelede “önleme” stratejisinin söndürme çalışmalarından çok daha etkili olduğunu vurguluyor. Uzmanlara göre, iklim değişikliğinin etkileri önümüzdeki yıllarda yangın sezonunu uzatacak, bu da riskleri artıracak. Bu nedenle önlemler kısa vadeli değil, uzun vadeli bir plan çerçevesinde alınmalı.
“Ormanlar yalnızca ağaçlardan ibaret değildir; su kaynaklarımızı, temiz havayı, biyolojik çeşitliliği ve geleceğimizi korur. Bir ormanı kaybetmek, ekosistemin zincirleme çöküşü anlamına gelir” diyen uzmanlar, yangın sonrası imara açma girişimlerine karşı da hukuki mücadele çağrısı yapıyor.
